Asbest
Wat is asbest?
Asbest is de verzamelnaam voor een aantal in de natuur voorkomende silicaatmineralen met een vezelstructuur. De naam asbest komt van het Griekse woord ‘asbestos’ dat onverwoestbaar betekent.
Als gekeken wordt naar de samenstelling, structuur en de vorm, dan onderscheiden we twee groepen asbest: serpentijn- en amfiboolgroep.
Serpentijn
Deze groep heeft één belangrijke vertegenwoordiger: chrysotiel, ook wel het witte asbest genoemd. Dit type asbest komt veruit het meest voor. Ongeveer 85% van alle asbesthoudende toepassingen bevat wit asbest. Waaraan is deze groep te herkennen? De serpentijnvezel is een gekrulde vezel, vergelijkbaar met een touw. Bij splijting zal deze vezel eerder in de dwarsrichting splijten dan in de lengterichting. Dit resulteert in kortere vezels met dezelfde diameter als voor de splijting.
Amfibool
Deze groep bestaat uit: amosiet (bruin asbest), crocidoliet (blauw asbest), tremoliet (grijs asbest), actinoliet (groen asbest) anthofyliet (geel asbest). Bruin asbest (10%) en blauw asbest (5%) worden in deze groep het vaakst aangetroffen in asbesttoepassingen. De amfibole vezel is een naaldvormige vezel. Ze komen voor in bundels. Dit zijn de lengterichting gerangschikte vezels, te vergelijken met een staaldraad. Deze vezel is gemakkelijk splijtbaar in de lengterichting. Het resultaat zijn dunnere vezels met dezelfde lengte als voor de splijting.
Twee structuren: hechtgebonden en niet-hechtgebonden
Asbesthoudende materialen zijn in te richten in twee structuren: hechtgebonden en niet-hechtgebonden asbest. Bij hechtgebonden asbest zijn de vezels sterk verankerd in het bindmiddel. Producten waarin de vezels sterk zijn verankerd (bijvoorbeeld asbestcement) geven weinig vezels af. Tenminste, als het materiaal onbeschadigd is. Bij niet-hechtgebonden asbest (zoals spuitasbest) zijn de vezels nauwelijks verankerd in het bindmiddel. Dit betekent dat er snel asbestvezels vrij kunnen komen. Deze materialen hebben vaak ook nog een zeer hoog asbestgehalte, variërend van 75 tot 100%. Dit maakt niet-hechtgebonden asbest ook zo gevaarlijk.
100% zekerheid en onderzoekstechnieken
Er zijn wereldwijd meer dan 3500 verschillende soorten producten waar asbest in verwerkt is. Alleen een laboratorium kan met 100% zekerheid vaststellen of een materiaal of product asbest bevat.
Hoe kan ik asbest herkennen?
Tot 1 juli 1993 is in en om veel huizen asbest toegepast. Vaak in de vorm van asbesthoudend cement. Asbestcementplaten bevinden zich het meest in gevels, het dakbeschot, in en rondom schoorstenen, in of bij de cv-installatie, op galerijen van flats en als golfplaat op schuren en garages. Niet-hechtgebonden board is regelmatig toegepast als brandwerend materiaal in met name garages en rondom cv-ketels. Ook in sommige soorten vinylzeil en in een bepaald type oude, harde vinyltegels komt asbest voor.
Het verschil tussen hechtgebonden en niet-hechtgebonden asbest
We noemen de asbestmaterialen hechtgebonden als de vezels stevig in een dragermateriaal verankerd zitten. Als het materiaal in een goede staat verkeert, en niet wordt bewerkt of gesloopt, komen er nauwelijks vezels vrij. Goede voorbeelden van hechtgebonden asbest zijn asbestcement golfplaten en vlakke platen die in goede staat verkeren. Niet-hechtgebonden asbest zijn de asbesthoudende materialen waarin de vezels niet of nauwelijks aan een dragermateriaal zijn gebonden, zoals spuitasbest.
Overzicht om de meest toegepaste asbesthoudende producten te herkennen
Onderstaande producten kunnen door middel van visuele inspectie als asbestverdacht worden herkend. Alleen door middel van een asbestanalyse kan met zekerheid worden vastgesteld of het product inderdaad asbest bevat en welke asbestsoorten zijn toegepast.
| (Hechtgebonden) | Waar aan te treffen | Uiterlijk |
| Asbestcement, vlakke plaat | Gevels, dakbeschot, rondom schoorstenen | Grijze plaat van 3 tot 8 mm dik, met vaak wafelstructuur aan een kant |
| Asbestcement, vlakke gevelplaat met coating | Decoratieve buitengevels, galerij | Als vlakke plaat, aan een kant gekleurd geëmailleerd of gespoten coating |
| Asbestcement, schoorsteen of luchtkanaal | Bij kachel of cv-installatie, ventilatiekanalen | Rond of vierkant kanaal, verder dan vlakke plaat |
| Asbestcement, bloembak | Zowel buiten als binnen, balkons | In diverse vormen, verder dan vlakke plaat, meestal dunner dan betonnen balk |
| Asbestcement, golfplaat | Daken van schuren en garages | Als golfplaat, in diverse diktes |
| Asbestcement, dakgoot | Dakgoot | Als halfopen afvoerkanaal |
| Asbestcement, afschermplaatje | Regenpijpen | Vlak plaatje |
| Asbestcement, met cellulosevezels (asbest-board) | Alleen geschikt voor binnentoepassingen | Geelbruine, dunne plaat, lijkt op hardboard aftimmering, inpandige kasten |
| Asbestcement, dakleien | Imitatieleien | Vlakke plaatjes aan een zijde gecoat |
| Asbestcement, standleidingen | Afvoer toilet | Als luchtkanaal, maar dan dikker |
| Asbestcement, imitatiemarmer | Vensterbanken en schoorsteenmantels | Als marmer, inbreuk- of zaagvlakken zijn dunne witte vezels zichtbaar |
| Harde asbestcementhoudende vinyltegels | Toiletten, keukens | Harde tegel, meestal wit gevlamd |
Hieronder staan voorbeelden van producten van niet-hechtgebonden asbest:
| Asbestproduct (niet-hechtgebonden) | Waar aan te treffen | Uiterlijk |
| Afdichtkoord | Afdichting schoorstenen, kachelruitjes en -deurtjes, in cv-ketels, gashaarden en allesbranders. | Wit tot vuilgrijs pluizig koord |
| Asbesthoudend stucwerk | Op (vochtige) muren en plafonds | Vezelige korrelstructuur |
| Brandwerend board | Onder cv-ketels, wanden cv-kast, stoppenkast, plafonds, trapbeschot | Lichtbruin tot geel, zacht, boardachtig |
| Asbestkarton | Bekleding zoldering | Lichtgrijs, kartonachtig |
| Asbestplaatje | Vlamverdeler | Grijs, kartonachtig in metalen frame |
| Wonderplug | Doe-het-zelf-materiaal | Mengsel van losse asbestvezels en gips |
| Hittebestendige elektrische isolatie | Strijkijzers of broodroosters | Grijs, kartonachtig |
| Vinylzeil met asbesthoudende onderlaag | Keuken, trappen enz. geproduceerd voor 1983 | Zeer divers, alleen te herkennen door analyse onderlaag |
Alleen door middel van een Asbest Test (analyse van asbest) kan met zekerheid worden vastgesteld of het product inderdaad asbest bevat en welke asbestsoorten zijn toegepast.
Wanneer werd het gebruik van asbest verboden?
- 1977: verbod op het gebruik van crocidoliet.
- 1978: verbod op het spuiten van asbest en daardoor het gebruik als spuitisolatie (spuitasbest is niet-hechtgebonden en bevat vrijwel pure asbestvezels).
- 1982: productie van asbesthoudende vloerbedekking, asbestpapier, asbest karton en asbesthoudende isolatie en afdichtingsmaterialen gestaakt.
- 1983: producten waarin asbest in niet-hechtgebonden vorm voorkomt, mogen niet meer worden verkocht.
- Jaren 80: de massale toepassing van asbestcementproducten begint af te nemen, maar vooral in de agrarische sector wordt asbest nog veel toegepast.
- 1991: verbod op de toepassing van asbesthoudende rem- en frictiematerialen (met uitzondering van die voertuigen waarvoor nog geen vervangend materiaal beschikbaar was, zoals vrachtwagens en grote hefinstallaties).
- 1993: verbod op de verkoop en op de beroepsmatige toepassing van asbest.
- 2005: volledig verbod op onder meer het in voorraad hebben en toepassen van asbesthoudende producten.
- Voor meer informatie verwijzen wij u naar de website: www.asbest-herkennen.com.
